Monsieur Leonard - Coiffeur de la Reine

Leonard przy pracy/ Monsieur Leonard at work, "Galerie des modes francaises et angloise", 1778 - 1787, Bunka Gakuen Library 

Leonard Autie był w swoim czasie tym kim w latach 20 XX wieku był Antoine. Postać dziś mało już znana a w drugiej połowie XVIII wieku była wyrocznią fryzjerskiej mody. Leonard - Alexis Autie urodził się na południu Francji w Pamiers z rodziców będących służącymi. Nie jest wiadome kiedy i w jaki sposób zaczął kształcić się na fryzjera. Dopiero ok. 1769 roku Autie przybywa do Paryża i od razu rozpoczyna się jego kariera. Zaczynał od pracy z aktorkami, zresztą teatr w życiu Leonarda też odegrał bardzo ważną rolę. Jego kariera rozpoczęła się od pracy z Julie Niebert, aktorki z Theatre de Nicolet. Niezwykłe fryzury i kreatywna inwencja przysporzyły mu popularność zwłaszcza wśród dam arystokracji. Do jego klientek zaczeły należeć Madame du Barry, Marquise de Langeac a od 1772 roku także Delfina Maria Antonina.

Coëffure d’une Dame de qualité coëffée par M. Leonard Coëffeur de la Reine., Gallerie des Modes ..., 1781, Boston MFA

Leonard Autie was in his time, who in the 20 years of the twentieth century was famous Antoine. The figure today little known and already in the second half of the eighteenth century was the Master of hairdressing fashion. Leonard - Alexis Autie was born in the south of France in Pamiers  from parents being servants. It is not known when and how he began to educate themselves at the hairdresser. Only about 1769 Autie arrives in Paris and immediately started his career. He started working with the actresses, besides theater in the life of Leonardo also played a very important role. His career began with the work of Julie Niebert actress of Theatre de Nicolet.
Unusual hairstyles and creative ingenuity earned him popularity especially among the ladies of the aristocracy. His clients had already begun to be of Madame du Barry, Marquise de Langeac and from 1772 years also  Marie Antoinette.

Kostium sceniczny Wenus/ Costume of Venus, Galeire des modes ...
Bunka Gakuen Library

Na dworze francuskim Leonard spotkał Rose Bertin, z którą przez wiele lat współpracował. Razem z nią przy finansowej pomocy Marii Antoniny uzestniczył w edycjach żurnala o modzie Journal des Dames ukazujący się w latach 1759 - 1775. Żurnal ten był "tubą propagandową" mody dworskiej i prezentował ubiory zarówno Rose jak i Leonarda.

On the French court Leonard met Rose Bertin, which for many years worked. Together with her with the financial help of Marie Antoinette participated in the editions being fashionable fashion Journal des Dames appearing in the years 1759 - 1775. Magazine was "propaganda" courtly fashion and clothing presented both Rose and Leonard.

Journal des Dames, 1775, BNF 

Rose uważa się za twórczynię najpopularniejszej fryzury znanej jako Quesaco ( co to jest?). Była to wysoko upięta fryzura z lokami zaś z tyłu posiadała trzy białe duże strusie pióra. Nazwę tę miał ponoć nadać sam Auguste de Beaumarchais, który na widok tego dziwactwa zaczął się śmiać i pytać Co to jest?. Jakkolwiek historia o tym pisze,  faktem jest, że ta fryzura przetrwała aż do lat 90. XVIII wieku stając się wyznacznikiem elegancji kobiet z tamtego okresu. Jest jednak domysłem czy rzeczywiście Rose Bertin była twórczynią tej fryzury, nie była przecież z wykształcenia fryzjerką a modystką, ile w tym było inwnecji twórczej Leonarda, przekazy milczą.

Rose was famous for the most popular hairstyle known as Quesaco (what is?). It was a highly pinned hair with curls and the back had three large white ostrich feathers. This name is said to have given himself Auguste de Beaumarchais, who at the sight of oddities began to laugh and ask What's this ?
However, the story of this writing, the fact is that this haircut survived until the 90s the eighteenth century, becoming the determinant elegance of women from that period. It is, however, conjecture or indeed Rose Bertin was the creator of this hairstyle was not yet a trained hairdresser and milliner, how much of it was invention creative Leonard, sources silent.

Plansza do gry powiązana z modą w rogu ilustracja Academie des Coeffures i Leonard przy pracy, pole nr 17 przedstawia fryzurę Quesaquot/ Printed board game about fashion, Left corner Academie des Coiffeurs and Monsieur Leonard at work, Les Nouveau Jeu des Modes Fancaises, print in London, 1780, 

Leonard z kolei był twórcą znanych pouf aux sentiment. Czepek sentymentalny wymagał wysokiej fyrzury upiętej na wypychaczach z włosia końskiego czy waty wełnianej, na której upinano delikatne tkaniny (Leonard potrzebował ok. 14 metrów), dodając do nich treski z loków. Pouf był modelowany w zalezności od kaprysu modelki - zależał też od danego tematu, ozdobiano go diamentami, sztucznymi kwiatami, owocami, warzywami, wypchanymi ptakami czy małymi miniaturowymi laleczkami i miniaturowymi portecikami osób z rodziny - dlatego też nazywano je aux sentimentale. Pierwszą damą dworu dla której Leonard wykonał pouf  była księżna de Chartres, na jej fryzurze znajdowała sie postac kobiety z dzieckiem, papugi księżnej oraz ulubionego czarnoskórego służącego.
Z czasem czepki te wyszły z domy na dworze ale stały się popularne w innych europejskich krajach. Mieszczanki nie zawsze nosiły tego typu fryzury chociaż zgodnie z ówczesnymi trendami czepki mieszczańskie także nabrały dużych rozmiarów.

Leonard, in turn, was the creator of famous pouf aux sentiment. These pouf  require high hairdress decorated which delicate fabrics as gauze (Leonard needed approx. 14 meters), adding to their hairpieces with curls. Pouf was modeled on a whim depending on the model - depended also on the topic, adorn it with diamonds, artificial flowers, fruits, vegetables, stuffed birds or small miniature dolls and miniature of the family - why they were called aux sentimentale. The first lady of the manor for which Leonard made a pouf was the Duchess de Chartres, her hairstyle was the figure of a woman with a child, parrots and Duchess of favorite black servant.
Over time, these caps came out of the houses on the outside but have become popular in other European countries. Burgeoirs woman not always wore this type of hairstyle although according to contemporary trends of caps also gained large.

D. Chodowiecki, Coeffures de Paris, Genealogishen Kalender auf das 1780 Jahr, Lauenburg

Moda nabierała rozmachu damy nosiły ogrody, rzeczki i lasy całe krajobrazy i parki, francuska namietność do wojny amerykańskiej oraz bitwy francuskie to wszystko mogło stanowić o inspiracji fryzur.
Wielki sukces Leonarda umożliwił mu założenie Académie de coiffeur. Była to zarówno szkoła jak studio gdzie mistrz nazywany już jako Monsieur Leonard czesał damy podług własnych inspiracji. Warto wspomnieć, że Leonard ściągnął do Paryża swoich młodszych braci, którzy także wyszkolili się w tym samym zawodzie. Pierre pracował dla siostry króla Ludwika XVI madame Elisabeth a Jean - Francois także dla Marii Antoniny i jej dworu. Oboje bracia wykorzystywali sławę starszego brata i nazywali się jako Monsiuer Leonard co później stworzyło problem dla badaczy zajmujących się jego biografią.

D. Chodowiecki, Coeffures de Dresde, Genealogishen ... 1780, Lauenburg

Fashion in these times was greate and famous, ladies wore gardens, rivers and forests and landscapes and parks, the French passion for war, American and French battle all this could be the inspired hairstyles.
The great success of Leonardo enabled him to assume the Académie de coiffeur. It was both a school as the studio where the master called already as Monsieur Leonard worked with ladies client with own inspiration. It is worth mentioning that Leonard brought to Paris, his younger brothers, who are also trained in the same profession. Pierre worked for the sister of King Louis XVI, Madame Elisabeth and Jean - Francois also for Marie Antoinette and her court. Both brothers used the fame and older brother called as Monsiuer Leonard which later created a problem for researchers dealing with his biography.

W latach 80. XVIII wieku Leonard stał sie bogatym człowiekiem i nie musiał już tak intensywnie pracować. Nadal był nadworny fryzjerem królowej (Coiffeur de la Reine) przygotowując fryzury na uroczystości i bale ale coraz mniej się angażował w pracę pozostawiając ją pod opieką swoich braci.

In the 80 years of the eighteenth century, Leonard became a rich man and did not have to work so hard. He was still the queen's court hairdresser (Coiffeur de la Reine) preparing hairstyles for parties and balls.

Armida, Glucka, rys. anonimowy/ anonimous drawing, set design from Armide, Gluck

Drugą pasją Leonarda Autie był teatr i opera włoska. Z namową Marii Antoniny Leonard został impresariem i założył swój własny po wielu perypetiach nazwany Theatre de Monsieur. Impresario miał ambitne plany prezentować na deskach teatru operę włoską, francuską, sztukę francuską i francuskie wodewile (vaudevilles à caractères). Teatr został otwarty w 1789 roku w styczniu i zakładał roczną działalność. Niestety scena ta nie przetrwała ze względu na rewolucyjną zawieruchę.
Mało jest informacji o tym co się działo z Leonardem podczas rewolucji we Francji. Wiadomo, że jego brat Jean Francois towrzyszył księciu de Choiseul podczas nieforunnej ucieczki króla do Varennes, został złapany i stracony na gilotynie w 1794 roku.

Leonard Autie other passion was the theater and the Italian opera. On the insistence of Marie Antoinette Leonard was impresario and founded his own after many vicissitudes called the Theatre de Monsieur. Impresario had ambitious plans to present on stage Italian opera, French, French art and the French vaudeville (vaudevilles a Caractères). The theater was opened in 1789 in January and assumed an annual activity. Unfortunately, this scene did not survive because of the revolutionary turmoil.
There is little information about what happened to Leonard during the Revolution in France. It is known that his brother Jean Francois accompanied the Duke de Choiseul during unfortunately escape the king to Varennes, was captured and executed on the guillotine in 1794.

A. Gore, Portret Teofili Sapiechy z Jabłonowskich, 1775, Wawel, Portratit of Teofila Sapiecha Jabłonowska a Polish magnate lady, 1775

Leonard uciekał z Francji po arsztowaniu rodziny królewskiej, nie jest jasne gdzie przebywał, istnieją przekazy jakoby uciekł do Rosji. Do Francji wrócił w 1814 roku, zmarł w 1820.
Leonard ożenił się w 1779 roku i miał 3 córki i jednego syna, nie pozostawił testamentu, nie wiadomo czy zachował majątek czy też go stracił podczas rewolucji. Jedyną pozostałością po splendorach królewskiego fryzjera zaświadczała broszka z feniksem prawdopodobny prezent od Marii Antoniny.
Leonard miał pozostawić po sobie wspomnienia ale badaczekwestionują ich autentyczność.
Souvenirs de Léonard, coiffeur de la reine Marie-Antoinette wydane zostały pośmiertnie w 1833 przez Alphonse Levavasseur'a. Mimo tego ci sami badacze powołują się na te wspomnienia. Levavasseur miał otrzymać luźne karty zapisanych wspomnień i sam dokonywać odpowiedniej korekty.

Quesaquo, J. Faworski, Portret młodej kobiety, datowanie moje 1789/ Polish painting of Jóżef Faworski, Polish young lady with Leonardo's Quesaquo. 

Leonard fled from France after aresting royal family, it is not clear where he was staying, there are messages allegedly fled to Russia. He returned to France in 1814, died in 1820.
Leonard got married in 1779 and had three daughters and one son, no will, it is not known whether the retained property or lost it during the revolution. The only remnant of the Royal Coiffeur testified splendorach brooch with phoenix likely a gift from Marie Antoinette.
Leonard had to leave behind memories but researches are not sure their authenticity.
Souvenirs de Léonard, coiffeur de la reine Marie-Antoinette were published posthumously in 1833 by Alphonse Levavasseur. Despite this, these same researchers refer to these memories. Levavasseur was to receive loose cards stored memories and himself to make appropriate adjustments.

F. Garsault, L'Art du Perruquieur, Paris, 1769
BNF

Warto wspomniec, że kobiety nie nosiły peruk, wszystkie fryzury powstawały na bazie własnych wlosów, używano również doczepianych loków. Używano również kosmetyków do włosów - pudru z maki pszenicy (farine de froment) oraz pommade forte. W jej skład wchodził talk oraz substancja natłuszczająca np. mielone migdały i pachnące zioła. Antonine Le Camus wymienia w swojej Abdecker or the Art .... wydanej w 1761 różne rodzaje pomady: Pomatum Simple, Lawendowa, Jaśminowa itp. Pomady mieszało się w ręce i delikatnie nakładano na włosy.  Do formowania loków używano żelaznych szczypców (fer) papilotów z papieru (papillote) lub do wlosów długich papillote tortille. 

Duchesse de Chartres, 1778